Dzieląc majątek, jaki małżonkowie zgromadzili w okresie, gdy istniała między nimi wspólność majątkowa, zdecydować trzeba nie tylko o tym, komu, tj. któremu z małżonków przypadną poszczególne dobra wchodzące w skład tego majątku, ale także można (a czasami wręcz trzeba) rozliczyć ewentualne wydatki i nakłady, jakie poczynione zostały z majątku osobistego każdego z małżonków na ich majątek wspólny oraz z majątku wspólnego na majątki osobiste. Stanowi o tym art. 45 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO).

W okresie, gdy między małżonkami istnieje wspólność majątkowa funkcjonują obok siebie przynajmniej teoretycznie trzy majątki: majątek wspólny małżonków oraz dwa majątki osobiste, tj. majątek osobisty żony oraz majątek osobisty męża. Może zdarzyć się więc tak, że z jednego majątku na drugi poczynione zostaną określone wydatki bądź nakłady. Wydatki to koszty związane z nabyciem danego przedmiotu, natomiast nakładami są środki wydatkowane na zachowanie, eksploatację lub ulepszenie rzeczy. Jeśli więc wspólne mieszkanie małżonków wyremontowane zostanie za pieniądze, które jedno z nich otrzymało w darowiźnie od rodziców to mamy do czynienia z nakładem z majątku osobistego tego małżonka na majątek wspólny. Natomiast jeśli ze wspólnych pieniędzy małżonków pokryty został wkład jednego z nich w spółce cywilnej wówczas będzie to wydatek z majątku wspólnego na majątek osobisty tego małżonka. Dopóki istnieje między małżonkami wspólność majątkowa taki stan rzeczy jest jak najbardziej do zaakceptowania. Jeśli jednak wspólność ustaje, a małżonkowie decydują się na podział wspólnego majątku, powinni owe wydatki i nakłady rozliczyć.

Wynika to m.in. z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 05.12.1978 r. wydanego w sprawie o sygn. akt: III CRN 194/78.

Zgodnie z art. 45 § 3 KRO odpowiedniemu rozliczeniu podlegają także długi jednego z małżonków zaspokojone z majątku wspólnego.

Od zasady, że wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków oraz w drugą stronę podlegają rozliczeniu ustawodawca wprowadził w art. 45 § 1 KRO dwa wyjątki.

W pierwszej kolejności mowa jest o tym, że nie podlegają zwrotowi wydatki i nakłady konieczne poczynione z majątku wspólnego na przedmioty majątkowe należące co prawda do majątku osobistego jednego z małżonków, ale przynoszące dochód. Jest to niewątpliwie związane z tym, iż dochody z majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą do majątku wspólnego.

Drugi wyjątek dotyczy wydatków i nakładów z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny, a konkretnie wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Ich zwrotu żądać nie można, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Przerzucenie długu na jednego tylko z małżonków godziłoby w prawa wierzycieli. Stanowisko takie przyjął Sąd Najwyższe m.in. w cytowanym już wyżej postanowieniu z dnia 05.12.1978 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: III CRN 194/78. W praktyce dopuszcza się jednak czasem za zgodą byłych małżonków obciążenie spłatą długu jednego z nich (choć w stosunku do wierzyciela zastrzeżenie to nie jest skuteczne) przy uwzględnieniu tego we wzajemnych rozliczeniach.

Zakresem rozliczeń związanych z podziałem majątku wspólnego małżonków nie są też objęte wydatki i nakłady dokonane pomiędzy majątkami osobistymi małżonków.

Zasadą jest, że rozliczenie wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków, jak również w drugą stronę, tj. z majątku osobistego na majątek wspólny dokonuje się przy podziale majątku wspólnego. W sytuacjach wyjątkowych, jeżeli wymaga tego dobro rodziny, istnieje możliwość wcześniejszego rozliczenia.

Na względzie trzeba mieć jeszcze jedną okoliczność, a mianowicie to, że o ile wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków sąd winien rozliczyć z urzędu, tj. bez względu na inicjatywę stron w tym zakresie, o tyle o rozliczenie nakładów poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny małżonek, który nakłady poczynił powinien postarać się sam.

Pamiętać przy tym trzeba, iż wniosek ten winien być zgłoszony w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji.

Jak zatem widać podział majątku wspólnego małżonków nie jest procesem prostym ograniczającym się do ustalenia, co z majątku wspólnego bierze dla siebie każdy z małżonków. W grę wchodzą tu bowiem także opisane wyżej rozliczenia oraz szereg innych kwestii, jak choćby omówione w osobnym artykule ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym. W sytuacji, gdy stoimy przed koniecznością podziału małżeńskiego dorobku warto zatem skorzystać z pomocy prawnika, by na podziale tym nie wyjść przypadkiem jak Zabłocki na mydle. Nie zawsze bowiem podział pół na pół i to w dodatku bez uwzględnienia wcześniejszych przesunięć majątkowych między majątkiem wspólnym i majątkami osobistymi jest tym najbardziej sprawiedliwym.

Zapraszam do kontaktu.