Kancelaria Radcy Prawnego Ewa Jagodzińska-Antczak we Wrocławiu

Rozwód w teorii i w praktyce

Postępowanie rozwodowe ma na celu nie tylko rozwiązanie małżeństwa rozstających się małżonków, ale służy także uregulowaniu szeregu kwestii związanych z rozwodem, wśród których najbardziej istotne dla małżonków jest zwykle to, przy którym z nich po rozwodzie zostaną dzieci i w jakiej wysokości alimenty trzeba będzie na dzieci te płacić. Ale to nie wszystko. O tym, jak ma wyglądać wyrok rozwodowy, tj. jakie rozstrzygnięcia powinien zawierać, mówią przede wszystkim art. 57 i 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Rozwód

W pierwszej kolejności w wyroku wydawanym w sprawie rozwodowej sąd musi orzec, czy żądanie rozwiązania małżeństwa przez rozwód zasługuje na uwzględnienie. Żądanie orzeczenia rozwodu jest uzasadnione wtedy, gdy między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. Rozkład zupełny oznacza, że między małżonkami nie istnieje już ani więź duchowa (oczywiście nie znaczy to, że małżonkowie muszą być ze sobą we wrogich stosunkach), ani fizyczna, ani gospodarcza. Natomiast z trwałością rozkładu mamy do czynienia wtedy, gdy można stwierdzić, że nie ma już szans na powrót małżonków do wspólnego pożycia. Trzeba jednak pamiętać, że są sytuacje, gdy pomimo istnienia zupełnego i trwałego rozkładu pożycia orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne i wtedy sąd oddala powództwo o rozwód.

Sąd oddala powództwo o rozwód m.in. wtedy, gdy z żądaniem rozwodu wystąpił małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że małżonek niewinny wyrazi na rozwód zgodę albo odmowa jego zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Wina rozkładu pożycia

Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Sąd stwierdza zatem, że rozwód nastąpił z winy obojga lub jednego z małżonków albo bez ich winy. O zawinionych przyczynach rozkładu pożycia małżeńskiego mowa jest w artykule Rozwód z orzeczeniem o winie, czyli kogo sądy najczęściej uznają za winnego rozpadu małżeństwa. Pamiętać trzeba, że w przypadku wystąpienia zawinionych przyczyn rozkładu pożycia zarówno po stronie żony, jak i męża, rozwód będzie orzeczony z winy ich obojga bez względu na ciężar gatunkowy przypisanych im przewinień. Przepisy nie rozróżniają bowiem winy mniejszej i większej.

Sąd zaniecha orzekania o winie rozkładu pożycia, gdy oboje małżonkowie zgodnie o to wnoszą.

W przypadku zaniechania orzekania o winie następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Co prawda zaniechanie orzekania o winie sprawia, że małżonkowie uzyskują rozwód w trybie ekspresowym, niemniej niejednokrotnie korzyść z tego wynikająca w postaci uniknięcia długotrwałego procesu sądowego nie jest w stanie zrekompensować negatywnych konsekwencji, jakie brak orzeczenia o winie wywołuje w sferze wzajemnej alimentacji byłych małżonków.

Władza rodzicielska nad dziećmi

Jeżeli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, sąd, orzekając rozwód, rozstrzyga także o władzy rodzicielskiej nad nimi. W pierwszej kolejności sąd uwzględnia sporządzone przez małżonków na piśmie ich porozumienie dotyczące sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej na dzieckiem po rozwodzie. Jeśli małżonkowie porozumienia takiego nie zwarli wówczas sąd rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania przez rodziców władzy rodzicielskiej nad dzieckiem po rozwodzie. Sąd może też, jeśli przemawia za tym dobro dziecka, powierzyć jednemu z rodziców wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, a władzę rodzicielską drugiego z rodziców ograniczyć do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Te obowiązki i uprawnienia powinny być wyraźnie wskazane, co pozwoliłoby wyeliminować spory, jakie po rozwodzie powstają między rodzicami właśnie na tle uprawnień w stosunku do osoby dziecka tego z rodziców, któremu wykonywanie władzy rodzicielskiej nie zostało powierzone. Praktyka polegająca na stosowaniu przez sądy ogólnej formuły o ograniczeniu władzy rodzicielskiej drugiego z rodziców do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka z przykładowym wyliczeniem tych spraw (np. leczenie, edukacja) nie jest prawidłowa.

Kontakty z dziećmi

Orzekając rozwód sąd rozstrzyga także o kontaktach rodziców z dzieckiem. Kontakty z dzieckiem to nie tylko spotkania z nim, ale także m.in. rozmowy telefoniczne, kontakt listowny, mailowy, czy za pośrednictwem komunikatorów internetowych. Co prawda w praktyce najczęściej orzeczenie o kontaktach ogranicza się do uregulowania kwestii osobistych spotkań rodzica z dzieckiem, niemniej nie ma przeszkód, by orzeczeniem sądowym objąć także inne formy kontaktów, co niejednokrotnie zdarza się w praktyce sądów, gdy wymagają tego okoliczności sprawy.

Nie można zapominać, że kontakty z dzieckiem to nie tylko uprawnienie, ale i obowiązek rodziców. Zaniechanie tych kontaktów może być brzemienne w skutkach i spowodować nawet pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej.

W pierwszej kolejności to rodzice sami mogą uzgodnić i przedstawić sądowi w pisemnym porozumieniu sposób kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Jeśli porozumienia nie ma o kontaktach rozstrzyga sąd. Na zgodny wniosek małżonków sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. O kontaktach rodziców z dzieckiem przeczytać można więcej w artykule Co każdy rodzic powinien wiedzieć o kontaktach z dzieckiem.

Alimenty

Jedną z najbardziej konfliktogennych kwestii związanych z rozstaniem małżonków są alimenty na dzieci po rozwodzie, których wysokość także musi zostać ustalona w wyroku rozwodowym. Wysokość alimentów jest wypadkową dwóch czynników: usprawiedliwionych potrzeb dzieci i możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica, który ma płacić alimenty. Mitem jest utrwalone w społeczeństwie przekonanie, że alimenty należą się dziecku tylko do ukończenia przez nie osiemnastego roku życia. Rodzic ma bowiem obowiązek łożyć na dziecko dopóty, dopóki nie będzie ono w stanie utrzymać się samodzielnie. Oczywiście dziecko musi podejmować starania w celu uzyskania finansowej niezależności, niemniej pamiętać warto, że alimenty płacić trzeba zarówno na przedszkolaka, jak i na przykładającego się do nauki studenta. W sprawie rozwodowej sąd orzeka jednak tylko o alimentach na dzieci, które nie są jeszcze pełnoletnie. Kwestia alimentów na dziecko poruszona została w artykule Krótko i na temat o alimentach na dziecko.

Jeśli jeden z rodziców uchyla się od łożenia na dzieci, już w toku postępowania rozwodowego można uzyskać tymczasowe rozstrzygnięcie o alimentach. W tym celu trzeba złożyć w sądzie wniosek o wydanie przez sąd postanowienia o zabezpieczeniu roszczeń alimentacyjnych. Obowiązuje ono do prawomocnego zakończenia sprawy rozwodowej.

W sprawie rozwodowej sąd zajmie się również roszczeniami alimentacyjnymi między małżonkami na wypadek orzeczenia rozwodu, jeśli takie żądanie zostanie zgłoszone.

Korzystanie ze wspólnego mieszkania po rozwodzie

Okoliczność, że między małżonkami toczy się sprawa o rozwód nie oznacza, że mieszkają oni osobno. Zdarza się, że pomimo rozpadu małżeństwa sytuacja zmusza małżonków do zamieszkiwania jeszcze przez jakiś czas pod jednym dachem. W takiej sytuacji sąd w wyroku rozwodowym orzeka o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. Dotyczy to zarówno mieszkania, którego małżonkowie są współwłaścicielami, jak i np. mieszkania przez nich wynajmowanego, a nawet należącego tylko do jednego z małżonków. Sąd wskazuje wtedy, z których pomieszczeń w mieszkaniu małżonkowie korzystać będą wspólnie, a z których osobno z wyłączeniem drugiego małżonka. Wydając rozstrzygnięcie sąd ma na względzie przede wszystkim potrzeby dzieci oraz tego z małżonków, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej.

W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.

Podział majątku

Na zgodny wniosek małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

Ponadto sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału całego majątku wspólnego małżonków, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Podział majątku wspólnego w sprawie rozwodowej jest więc w praktyce możliwy wtedy, gdy między małżonkami istnieje zgoda co do tego, jakie składniki wchodzą w skład tego majątku, jaka jest ich wartość i w jaki sposób majątek ten ma zostać podzielony. Skonfliktowanie małżonków na tym tle siłą rzeczy prowadziłoby bowiem do długotrwałego postępowania dowodowego, a tym samym nadmiernego przedłużania się sprawy rozwodowej. O podziale majątku po rozwodzie można przeczytać także w artykułach: Czy zawsze pół na pół, czyli jak podzielić małżeński dorobek oraz Co wypada wiedzieć o rozliczeniach miedzy małżonkami przy podziale majątku wspólnego.

Zapraszam do kontaktu.

Powyższy artykuł ma na celu jedynie przybliżenie czytelnikom omawianego zagadnienia. Nie należy traktować go jako porady prawnej w konkretnej sprawie. W celu uzyskania pomocy prawnej zapraszam do kontaktu. 

Sprawdź również: